Gepubliceerd op 19 juni 2025 – Vluchtelingen en migranten lopen door stress voor, tijdens en na het migratieproces een verhoogde kans op het ontwikkelen van PTSS en psychoses. Zorg is hard nodig om verergering te voorkomen, maar cultuur- en taalbarrières en een tekort aan tolken leiden tot situaties waarin veel vluchtelingen en migranten niet tijdig de zorg ontvangen die ze nodig hebben, zeggen UvA-onderzoekers Barbara Schouten en Liza van Lent. Met het Europees onderzoeksproject MentalHealth4all lanceren ze een platform dat zorgverleners en migranten en vluchtelingen de tools geeft elkaar te vinden.
Schrijnende situaties
Schouten en Van Lent haalden in hun onderzoek schrijnende situaties naar boven. Migranten en vluchtelingen staan lang op de wachtlijst voor de geestelijke gezondheidszorg (GGZ), onder andere door een gebrek aan voldoende tolken. ‘Mensen blijven zolang op de wachtlijst staan, dat ze er vaak uit zichzelf ook weer van verdwijnen.’ En het percentage dat een behandeling niet afmaakt is onder vluchtelingen en migranten hoger dan onder andere bevolkingsgroepen. Van Lent: ‘Problematisch, want psychische klachten worden erger als ze onbehandeld blijven.’
Barrières en taboe
Naast een taalbarrière speelt ook een cultuurbarrière (een taboe op GGZ-problemen) en verschil in de inrichting van zorgsystemen een rol. ‘In Nederland heeft de huisarts een poortwachtersfunctie en verwijst door naar specialistische zorg, dat is niet overal zo’, zegt Schouten. ‘Hierdoor vragen patiënten die niet bekend zijn met het systeem behandelingen aan de huisarts die die niet altijd kan leveren.’ Ook gebruikte beeldtaal voor het beschrijven van een probleem is anders. Van Lent: ‘Een GGZ-zorgverlener noemde het voorbeeld van een patiënt die een mentaal probleem omschreef alsof er ‘een slang in het lichaam’ zat.’
Platform: veelbelovende oplossing
In de Europese onderzoekssamenwerking MentalHealth4all, geleid door Communicatiewetenschappers Van Lent en Schouten, vonden ze een veelbelovende oplossing voor dit probleem. Dertien partners uit negen EU-landen werken gezamenlijk aan hulpmiddelen voor zorg- en hulpverleners en voor migranten en vluchtelingen. Ze lanceerden onder meer een meertalig en open acces platform over het krijgen en verlenen van GGZ, met hulpmiddelen voor zorgverleners, educatieve video’s voor (toekomstige) patiënten en een open acces-database met informatiemateriaal.
Resultaat
Met resultaat. ‘Evaluaties laten zien dat het platform de perceptie van migranten over de GGZ verbetert, waardoor de zorg toegankelijker en makkelijker vindbaar wordt’, zegt Van Lent. ‘Ook zorgverleners zagen een verbetering, met name in hoe gepast ze de informatie over zorg vinden voor migranten.’
Aanscherpen
Suggesties voor verbetering van taal, inhoud die nog beter toegespitst is op doelgroepen en verbeteringen aan de gebruikservaring zijn al verwerkt voor de lancering van het platform. ‘Op de lange termijn is het zaak het platform beter te integreren in bestaande zorgsystemen en de taal en middelen in het platform steeds verder aan te scherpen zodat ze aansluiten bij de doelgroepen die we willen bereiken.’
Europese aanpak
De Europese samenwerking is essentieel, want het is niet alleen een Nederlands probleem. ‘Met dit platform hebben we een meertalig en inclusief hulpmiddel in handen om migranten en vluchtelingen betere tools te geven de zorg te vinden die ze verdienen. Tegelijkertijd stellen we zorgverleners beter in staat de zorg te geven die nodig is.’ De extra steun voor beide kanten is geen overbodige luxe. Binnen de grenzen van de EU lijden naar schatting zo’n 84 miljoen mensen aan psychische klachten.
Het meertalige en inclusieve MentalHealth4All platform is gratis toegankelijk via www.mentalhealth4all.eu