Tien tips voor ouderencommunicatie in de Corona crisis

Over de hele wereld staan communicatieprofessionals, beleidsmakers en crisisteams voor de uitdaging om ouderen te informeren over de COVID-19-pandemie, de gedragsregels uit te leggen en het gedrag te bevorderen dat de besmettingscurve zou moeten afvlakken. Wetenschappers ontwikkelden samen met experts op het gebied van ouderencommunicatie 10 op wetenschap gebaseerde richtlijnen voor effectieve communicatie met ouderen. Deze tips vatten hun inzichten uit de literatuur en hun eigen onderzoek naar communicatie met ouderen samen.

Uitgangspunt: Positieve beeldvorming, positieve norm
De meeste ouderen wonen thuis en zijn nog actief. Dus spreek ze aan op hun verantwoordelijkheidsgevoel. Laat de goede voorbeelden zien in de media. Dat is inspirerend en versterkt de positieve norm. Het feit dat ouderen voor vol worden aangezien is erg belangrijk. Vaak gaat de communicatie over ouderen die kwetsbaar, ziek en niet meer zelfstandig zijn, terwijl het grootste deel van de ouderen gezond is en nog zelfstandig.

  1. Breng gedragsregels kort en duidelijk, en biedt die herhaaldelijk en eenduidig aan via verschillende kanalen
    Heldere, eenduidige boodschap in begrijpelijke taal en beslist niet betuttelend. Gebruik weinig tekst, gebruik visuals en audiovisuals (animaties, video’s). Zie de bijlage onderaan voor specifieke informatietips over hoe dit gedaan kan worden.
  2. Maak adviezen praktisch en concreet

Voor ouderen is het belangrijk dat zij de betekenis van adviezen begrijpen. Laat daarom zien wat adviezen betekenen voor het dagelijks leven. Social distancing treft ouderen zeer gezien het feit dat hun sociale netwerk over het algemeen kleiner wordt. Geef voorbeelden van hoe het sociale netwerk in stand gehouden kan worden en visualiseer dat. Wat zijn de consequenties voor ouderen, hun kinderen en kleinkinderen?

Communiceer ook waar men terecht kan om te bespreken wat de maatregelen voor hen persoonlijk betekenen (bijv. telefoonnummer van ouderenbonden ANBO en KBO-PCOB, Luisterlijn, Zilverlijn, Ouderen-Infolijn of Rode Kruis die speciaal hiervoor opgericht zijn).

  1. Focus op positieve boodschap, maar geef ook belangrijke ‘negatieve’ informatie en gebruik daarvoor een neutraal frame

Vanwege ‘positivity bias’ van ouderen ligt de focus van de aandacht op positieve informatie. Maak daar gebruik van door positief gedrag te laten zien en ook wat wél mag. Highlight echter ook belangrijke ‘negatieve’ informatie, in een neutraal frame (zie bijlage), omdat ouderen anders alleen op positieve info focussen.

  1. Erken emoties en onzekerheid
    Bij het ouder worden verschuift de balans tussen ‘cognitie’ en ‘affect’. Ouderen steken minder cognitieve energie in kennis en meer in emoties. Geef emotionele support door empathie te tonen en emoties te erkennen, bijvoorbeeld te erkennen dat het een lastige tijd is voor hen is. In het algemeen kunnen ouderen beter met onzekerheid omgaan dan jongeren. Wees daarom transparant over onzekerheid en erken de onzekerheid.
  2. Spreek ouderen zo min mogelijk aan als ‘ouderen’
    Veel ouderen identificeren zich niet met de doelgroep ‘ouderen’ Zij voelen zich niet oud en betrekken dus de boodschap voor ouderen bedoeld niet op zichzelf. Geef gericht aan om wie het gaat. Bijvoorbeeld ‘mensen van 70 jaar en ouder’.
  3. Gebruik entertainment en persoonlijke verhalen

Geregisseerde ervaringsverhalen in de eerste persoon werken goed. Hierin wordt de tevoren vastgestelde kernboodschap gecommuniceerd door een rolmodel (‘iemand zoals ik’) waar men zich mee kan identificeren en dit wordt aangevuld met ervaringen waardoor het levendig en praktisch wordt. Bedenk hierbij dat ouderen zich meer identificeren met een ‘jongere’ oudere dan met een ‘oudere’ oudere.

Oudere bekende Nederlanders, die nog steeds actief zijn, kun je ook goed inzetten om je boodschap te vertellen.

  1. Betrek doelgroep en experts bij ontwikkeling campagne

Ontwikkel campagnes in co-creatie. Laat positieve beelden zien met mooie voorbeelden van hoe het kan (die zijn beschikbaar). Betrek bijv. ouderenbonden, maar ook (waar relevant) thuiszorgorganisaties, vereniging voor verpleeg/verzorgingstehuizen, verzorgenden en verpleegkundigen (V&VN), geriaters (NVKG) en/of huisartsen (LHV/NHG).

Note. Vaak blijken campagnes die (professioneel) ontwikkeld zijn met en voor ouderen ook zeer geschikt voor jongere volwassenen.

  1. Help de zorgverleners

Voor kwetsbare ouderen zijn zorgverleners de belangrijkste bron van informatie. Zorg dat zorgverleners goed geïnformeerd zijn en geef ook hen handvaten via de door hen gebruikte kanalen (vakbladen, beroepsverenigingen). Bijvoorbeeld over hoe wensen ten aanzien van wel of geen ziekenhuisopname, wel of geen beademing tijdig besproken kunnen worden en opgenomen in het HIS (huisartsinformatiesysteem).

  1. Help de kinderen van oudere ouderen
    Kinderen van (gezonde) oudere ouderen hebben grote invloed op hun ouders. In deze Corona tijd zie je vaak dat ze hun ouders zaken verbieden, uit angst, die eigenlijk nog wel kunnen. Zoals een ommetje maken, naar de supermarkt gaan of even een kopje koffie gaan drinken (volgens richtlijnen RIVM en mits mensen allemaal gezond zijn). Richt een deel van de communicatie specifiek op de kinderen van ouderen en geef ze de instrumenten om hun ouders als volwassenen te blijven zien en goede afspraken te maken met hen. De gespreksadviezen genoemd onder 8 over het bespreken van wensen kunnen ook aan kinderen van ouderen gegeven worden.
  2. Gebruik hun eigen kanalen en spreadable content
    Televisie, radio (NPO 1,2 en 3 en regionaal), teletekst, kranten en Facebook zijn de krachtigste tools. Ook Internet wordt veel gebruikt, maar gebruik de richtlijnen voor websites voor ouderen (zie bijlage) en communiceer niet alléén via Internet. Brieven en leaflets via instellingen en overheid/gemeente worden goed gelezen. Spreadable content kan goed werken op Whatsapp en Facebook. Push boodschappen zo vaak mogelijk geven op de verschillende kanalen zoals Facebook, Wordfeud, Nu.nl, teletekst en websites van ouderenorganisaties.

Voor specifieke tips voor informatievoorziening aan ouderen, klik hier.

Deze tips zijn opgesteld door Julia van Weert (Universiteit van Amsterdam), Liane de Haan (ANBO), Jesse Jansen (Universiteit van Maastricht), Minh Hao Nguyen (University of Zurich), Ruth Pel-Littel (Vilans), Daniëlle Timmermans (Vrije Universiteit Amsterdam) en Olga Damman (Amsterdam UMC, locatie VUmc).

Meer weten? Lees onze publicaties over communicatie met ouderen op de ACHC website of neem contact op met prof. Julia van Weert (j.c.m.vanweert@uva.nl)