Gepubliceerd op 21 april 2022 – Het vergaren van accurate kennis over COVID-19 is geen gegeven. Desinformatie is alomtegenwoordig, terwijl experts het niet altijd eens zijn en feitelijke claims regelmatig worden betwist of aangepast. Toch blijkt uit surveyonderzoek onder een representatieve steekproef in Nederland dat mensen naarmate de crisis voortduurde beter werden in het maken van schattingen over de ernst van de situatie. Blootstelling aan zowel traditionele als online nieuwsbronnen had echter wel een negatief effect op de precisie van feitelijke kennis. Deze bevindingen suggereren dat de (nieuws)media in tijden van crisis niet altijd een positieve rol hebben in het informeren van de bevolking.
In recentelijk panel-onderzoek vonden ASCoR-onderzoekers Alyt Damstra en Michael Hameleers dat naarmate de COVID-19 pandemie voortduurde, schattingen van het aantal dodelijke slachtoffers en herstelde patiënten substantieel verbeterden. Aan het begin van de crisis was er veel onduidelijkheid over deze statistieken, terwijl de registratie van positieve gevallen en andere informatie later duidelijker en accurater was. Dit is terug te zien in het positieve effect op kennis over tijd. Een onverwacht resultaat was dat juist meer blootstelling aan nieuws een negatief effect op kennis kan hebben. Echter kan dit effect verklaard worden als we naar de informatiecontext kijken. Zeker aan het begin van de pandemie werd er veel misinformatie (onbewust inaccurate informatie) en desinformatie (bewust misleidende informatie) verspreid. Deze foutieve informatie bevatte ook onjuiste informatie over de ernst van de crisis, en dus ook het aantal positieve gevallen, dodelijke slachtoffers en herstelde patiënten. Meer blootstelling aan (online) informatie kon dus zeker in de context van grote onzekerheid aan het begin van de crisis een negatieve impact op kennis hebben.
De belangrijkste conclusie van dit onderzoek is dat toegang tot informatie in tijden van een crisis en de alomtegenwoordigheid van mis- en desinformatie geen garantie is voor een beter geïnformeerd publiek. Meer toegang tot informatie kan zelfs een misleidende impact hebben. Het is daarom cruciaal dat, zeker tijdens de grootste onzekerheid aan het begin van een crisis, de informatievoorziening transparant en betrouwbaar is, en desinformatie zoveel mogelijk wordt tegengegaan.
Dit onderzoek is gepubliceerd in het tijdschrift International Journal of Public Opinion Research en is hier terug te lezen. De studie is gesponsord door ASCoR (the Amsterdam School of Communication Research), het Digital Communication Methods Lab, en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De dataverzameling is gecoördineerd door Bert Bakker, Amber van der Wal en Rens Vliegenthart. Zie ook de volgende link voor meer informatie over de dataverzameling.