Gepubliceerd op 27 augustus 2020 – Ons gedrag is cruciaal in de strijd tegen corona. Het is daarom van groot belang dat de maatregelen en adviezen van de overheid gericht zijn op het bevorderen van het juiste preventieve gedrag. Maar op persconferenties meedelen wat de maatregelen zijn, is niet meer voldoende. Wat is nodig? Twaalf hoogleraren communicatie- en gedragswetenschappen, waaronder Bas van den Putte en Julia van Weert, beschrijven hoe ons gedrag positief beïnvloed kan worden.
De overheid roept ons als burgers op onze verantwoordelijkheid te nemen en ons gezond verstand te gebruiken. Dat is een goed uitgangspunt. Maar voor gedragsverandering en het volhouden van het gedrag is meer nodig. De auteurs beschrijven wat nodig is aan de hand van drie peilers:
- Goede risico communicatie: maak bewust en alert
- Concrete gedragsinformatie: motiveer en maak competent
- Communicatie met doelgroepen: ondersteun en betrek
Dit betekent, ten eerste, geef informatie om mensen te helpen de risico’s van besmetting en andere gevolgen goed in te schatten. Het coronavirus is een onzichtbaar en ongrijpbaar risico dat voorstelbaar en hanteerbaar gemaakt moet worden. Geef mensen daarom informatie om risicovolle situaties te herkennen en, naast concrete gedragsregels, ook inzicht in hoe besmetting plaats vindt en waarom preventief gedrag besmetting kan voorkomen. Gebruik affectieve ervaringsverhalen om de risico’s voorstelbaar en invoelbaar te maken. Met duidelijke informatie die inzicht geeft zijn mensen beter in staat eigen keuzes te maken. Het doel van herhaalde en heldere communicatie is om een bewuste en alerte houding van voorzichtigheid en voorzorg te creëren: “bij twijfel, niet inhalen”.
Ten tweede, geef duidelijke adviezen hoe mensen in verschillende situaties zo veel mogelijk het juiste preventieve gedrag kunnen vertonen. Mensen worden gemotiveerd als ze de urgentie voelen en begrijpen waarom het voor henzelf belangrijk is om zich aan de regels te houden. Dat vraagt inzicht in waarom mensen zich niet meer aan de regels houden, zodat daar op kan worden ingegaan. Het is belangrijk dat mensen niet alleen informatie krijgen wat niet mag, maar ook vooral wat ze wél kunnen doen. Daarom zijn aansprekende concrete voorbeelden nodig hoe je dit aanpakt. Belangrijk is ook herhaling via alle media, toegespitst op de concrete problemen van doelgroepen, en visueel aantrekkelijk. Als tegenwicht van de vele dagelijkse verleidingen en sociale druk, moet communicatie er zijn op plekken en juist op momenten dat het ertoe doet en de verleiding om je “even” niet aan de regels te houden groot is.
Ten derde, communiceer gericht met doelgroepen voor wie het nodig is. Effectieve communicatie moet aansluiten bij de diversiteit binnen de Nederlandse bevolking in leeftijd, geslacht, etnische afkomst en opleidingsniveau. Risicofactoren voor een ernstiger beloop van de ziekte komen vaker voor bij Nederlanders met een laag opleidings- en inkomensniveau, en met een migratieachtergrond, maar juist deze mensen hebben vaker moeite met lezen en digitale vaardigheden. Minder informatie tegelijk en in begrijpelijke taal, liefst via andere informatiekanalen dan alleen NPO1, en animaties en filmpjes via WhatsApps, YouTube, Facebook en andere websites kunnen helpen. Voor mensen met een migratie-achtergrond kan informatie via vertrouwde sleutelpersonen uit de gemeenschap of de wijk, of vertrouwde organisaties zoals kerken en moskeeën, en informatie in eigen taal, het vertrouwen vergroten. Voor jongeren is de sociale norm belangrijk, hun gedrag is sterk afhankelijk van wat leeftijdgenoten doen. Ook daar kunnen sleutelpersonen en rolmodellen worden ingeschakeld, bijvoorbeeld influencers op Instagram en TikTok. Maar ook ouders en leerkrachten kunnen jongeren helpen om zich op sociale wijze aan de maatregelen te houden.
Belangrijk bij dit alles is om de doelgroep goed te betrekken om te garanderen dat informatie echt aansluit bij hun behoeften. Haal creatieve ideeën op in de samenleving en maak mensen mede-eigenaar van beleid en maatregelen. Schakel deskundige organisaties in zoals Pharos, Stichting Voorlichters Gezondheid, en jongerenvertegenwoordigers om communicatiematerialen op maat te ontwikkelen en via de juiste kanalen bij de doelgroepen te brengen. En vermijd schuld geven aan bepaalde groepen.
Het doel moet zijn het versterken van de goed geïnformeerde verantwoordelijkheid van het individu, de solidariteit met kwetsbare bevolkingsgroepen en gerichte samenwerking om het gewenste gedrag wel goed te kunnen toepassen. Communiceren doen we altijd en overal, laat de overheid deze kansen nu niet onbenut laten.
Lees hier het volledige artikel in Sociale Vraagstukken.
Het artikel is geschreven door:
Daniëlle Timmermans, hoogleraar risicocommunicatie AmsterdamUMC VU
Charles Agyemang, hoogleraar migratie en gezondheid AmsterdamUMC UvA
Moniek Buijzen, hoogleraar communicatie en gedragsverandering EUR
Semiha Denktas, hoogleraar psychologie en gedragsverandering EUR
Andrea Evers, hoogleraar gezondheidspsychologie LU
Gerard Molleman, hoogleraar preventie publieke gezondheid RadboudUMC
Maria van den Muijsenbergh, hoogleraar gezondheidsverschillen RadboudUMC
Bas van den Putte, hoogleraar gezondheidscommunicatie UvA
Denise de Ridder, hoogleraar psychologie UU
Robbert Sanderman, hoogleraar gezondheidspsychologie UMCG RUG
Julia van Weert, hoogleraar gezondheidscommunicatie UvA
John de Wit, hoogleraar sociale wetenschappen UU