Gepubliceerd op 27 januari 2022 – de COVID-19 pandemie heeft een versterkende impact op de verspreiding en effecten van desinformatie. Dat concluderen Michael Hameleers en Rens Vliegenthart in een expertvisie gepubliceerd in een bundel van WRR/KNAW. Dit rapport bevat aanbevelingen voor hoe beleid erop gericht moet zijn om de gevolgen van COVID-19 desinformatie in te perken. Alhoewel desinformatie een probleem van alle tijden is, creëert de context van onzekerheid, crisis en grote tegengestelde belangen een ideale voedingsbodem voor zowel onbewust onjuiste informatie (misinformatie) als bewust gemanipuleerde informatie (dis-informatie).
De effecten van desinformatie zijn vooral te vinden op het terrein van (politiek) wantrouwen en polarisering. Door de alomtegenwoordigheid van tegengestelde claims, complottheorieën en aanvallen op het feitenrelaas van instituties worden burgers steeds vaker onzeker over welke ‘waarheden’ ze moeten geloven. Daarnaast wordt dis-informatie vaak bewust ingezet om politieke tegenstellingen te vergroten, en het vertrouwen in de regering, media en wetenschap te schaden. Juist wanneer de behoefte aan accurate informatie groot is, zoals tijdens de COVID-19 pandemie, vormt desinformatie een grote bedreiging voor de samenleving.
De expertvisie gaat verder in op mogelijke vraagstukken op het gebied van desinformatie. Een belangrijke aanbeveling is dat beleid niet alleen gericht moet zijn op desinformatie zelf, maar ook op het vergroten van het vertrouwen in feitelijke (wetenschappelijke) kennis. Desinformatie is moeilijk te stoppen of verbieden, maar de voedingsbodem van laag vertrouwen, weinig transparantie over ‘eerlijke fouten’ gemaakt door de instanties en polarisering kan wellicht worden aangepakt. Hiervoor is het cruciaal om gevoelens van angst, onzekerheid en wantrouwen onder burgers te erkennen, alsmede meer transparantie te bieden in hoe feitelijke kennis tot stand komt – en hoe onzekerheden deel uitmaken van het (wetenschappelijke) proces. Het erkennen van misinformatie – eerlijke fouten die onvermijdelijk zijn tijdens een crisissituatie – door instituties kan de voedingsbodem voor de ontwrichtende beschuldigingen van disinformatie minder vruchtbaar maken.
Dit onderzoek is als expertvisie geschreven door Michael Hameleers en Rens Vliegenthart en gepubliceerd in de WRR/KNAW bundel ‘COVID-19: Expertvisies op de gevolgen voor samenleving en beleid’ beschikbaar via deze link.